6. Międzynarodowy Festiwal OPEN THE DOOR: „Dobrze ułożony młodzieniec”, Teatr Nowy w Łodzi

Festiwal OPEN THE DOOR Duża Scena 1 h 40 min

Na środku wielki pomnik syreny w wersji męskiej, przy nim stoi mężczyzna o takiej samej twarzy, z boku siedzą dwie kobiety i przyglądają się - zdjęcie w barwach fioletu i żółci

Inspirowany międzywojenną historią łodzianina Eugeniusza Steinbarta spektakl porusza na wskroś współczesny temat nienormatywności płciowej i jej społecznego odbioru. Jest opowieścią o próbie ucieczki z opresyjnego systemu społecznego, w którym role są określone sztywno i narzucone raz na zawsze; historią niezgody wobec bezradności, bierności i postępowania wbrew sobie; wyrazem buntu przeciwko życiu w roli kobiety, kiedy się kobietą nie jest; manifestem odwagi do życia na własnych warunkach – bez binarnych podziałów, kategorii i wlewania ciał w foremki.

Spektakl odwołuje się do wydarzeń towarzyszących toczącemu się w latach 1938–1939 przed sądem okręgowym w Łodzi procesowi „młodej kobiety wyglądającej zupełnie jak mężczyzna”*.

Jak donosi „Ilustrowana Republika” z 6 stycznia 1939 roku: „kobieta udawała mężczyznę (…) nie tylko rzecby można — na optykę, ale również wobec władz stanu cywilnego. Ożeniła się (…), meldując się jako mężczyzna wobec kapłana, a ożeniwszy się — została nawet «ojcem» i zameldowała dziecko zrodzone z swej «żony» za swoje”.

W tym samym artykule z „Ilustrowanej Republiki” czytamy: „już na kilka lat wcześniej «Eugeniusz» Steinbart, desperat, który z wysokości trzeciego piętra jednego z domów przy ul. Nawrot rzucił się na bruk, odniósł złamanie kręgosłupa i dopiero w karetce pogotowia okazał się kobietą — zwrócił na siebie uwagę władz”.

„W jakim celu Sztajnbartówna przedzierzgnęła się w mężczyznę nie stwierdzono”. Wiadomo natomiast, że w momencie targnięcia się na swoje życie w roku 1935 mężczyzna ten był bezdomny, cieszył się opinią dobrze ułożonego młodzieńca, miał narzeczoną, a przyszłą żonę Czesławę Zaleśną poznał właśnie w szpitalnym oddziale kobiecym, w którym dochodził do zdrowia. Eugeniusz Steinbart identyfikował się jako mężczyzna, jako narzeczony i mąż wchodził w relacje romantyczne, jako ojciec wychowywał córkę. Po załamaniu nerwowym i próbie samobójczej jeszcze się w swojej identyfikacji umocnił. W czasach, kiedy osoby transpłciowe nie miały kulturowej reprezentacji, a społeczność nie wypracowała jeszcze języka, który by tę reprezentację sankcjonował, Eugeniusz Steinbart w dokumentach i relacjach medialnych znajdował informacje o sobie sprzeczne z tym, kim był naprawdę. Jego męska tożsamość w świetle prawa i w oczach społeczeństwa była fałszerstwem, jego próby wyrażania siebie były karane. Za posługiwanie się dowodem tożsamości swojego kuzyna i poświadczenie nieprawdy w styczniu 1939 roku został skazany na 8 miesięcy więzienia. We wrześniu 1939 roku wybuchła wojna. Co działo się dalej z Eugeniuszem? W jakiej roli płciowej postanowił kontynuować życie? W jakim ciele odnalazłby się dziś? W jakim kraju? W jakim mieście? Czy w Łodzi? To w Łodzi, przy ulicy Częstochowskiej, mieścił się zakład produkujący protezy prącia. To w Łodzi Anna Grodzka, kiedy była posłanką, chciała utworzyć centrum dla dzieci i młodzieży cierpiących z powodu dysforii płciowej, gdzie mogłyby otrzymać wsparcie lekarzy, psychiatrów, psychologów i seksuologów, uzyskać diagnozę i szybką pomoc. To łódzki szpital im. Barlickiego był w latach 90. jedynym w kraju i jednym z dwóch w Europie Wschodniej, gdzie przeprowadzano operacje uzgodnienia płci, a później – wykonywano ich najwięcej. Może to w Łodzi te procedury znowu będą całkowicie bezpłatne?


*cytaty pochodzą z międzywojennej prasy, zachowujemy oryginalną pisownię

 

ENG A WELL-BEHAVED YOUNG MAN

Inspired by the interwar story of Eugeniusz Steinbart, the performance touches on the thoroughly contemporary theme of gender non-normativity and its social reception. A story of escape from an oppressive social system, in which roles are rigidly defined and imposed once and for all, a story of discord in the face of helplessness, passivity and acting against oneself; an expression of rebellion against living as a woman when one is not a woman; it is a manifesto of courage to live on your own terms – without binary divisions and categories, and without pouring bodies into stereotypical molds. The performance refers to the events accompanying the trial of "a young woman looking exactly like a man", which took place in 1938-1939 in the regional court of Łódź (Poland).

The performance refers to the events accompanying the trial of "a young woman looking exactly like a man", which took place in 1938-1939 in the regional court of Łódź (Poland). As reported by a local newspaper from January 6th, 1939: "a woman pretended to be a man (...) not only – so to speak – in terms of optics, but also in front of the authorities. She married a woman (…), reporting herself as a man to the priest, and – having married – she also became a «father» to a child and claimed the child born of her «wife» as her own”. 
The same article reads: "A few years earlier, «Eugeniusz» Steinbart – a desperate man who threw himself on the cobblestones from the third floor of the tenement house at Nawrot Str., breaking his spine, and only in the ambulance turned out to be a woman – attracted the attention of the authorities”. 
"For what purpose she turned into a man was not stated". It is known, however, that at the time of the suicide attempt in 1935, he was homeless, enjoyed the reputation of a well-behaved young man, and had a fiancée. Also, he met his future wife, Czesława Zalesna, in the hospital women's ward where he was recovering. 
Eugeniusz Steinbart identified himself as a man, as a fiancé and a husband; he entered into romantic relationships, he raised his daughter as a father. After a nervous breakdown and a suicide attempt, he strengthened his identity even more. At a time when transgender people had no cultural representation, and the community had not yet developed a language that would sanction this representation, Eugeniusz Steinbart found information about himself in the documents and the media that contradicted who he really was. In the eyes of the law and in the eyes of the society his masculine identity was a forgery, and his attempts at self-expression were punished.
In January 1939, he was sentenced to 8 months in prison for using his cousin's identity card and making false statements. 
In September 1939, the war broke out. What happened next to Eugeniusz? In what gender role did he choose to continue his life? What body would he be in today? In which country? In what city? In Łódź?

Realizatorzy

reżyseria
Wiktor Rubin
tekst i dramaturgia
Jolanta Janiczak
scenografia i video
Łukasz Surowiec
kostiumy
Rafał Domagała
muzyka
Krzysztof Kaliski
reżyseria światła
Jacqueline Sobiszewski

Obsada

Wiktoria Skempińska, narzeczona Eugeniusza
Karolina Bednarek
Maria Zaleśna, teściowa Eugeniusza
Monika Buchowiec
Oskar, brat Eugeniusza
Maciej Kobiela
Adwokat Szychwart
Paweł Kos
Eugeniusz Steinbart
Edmund Krempiński
Prokurator Kłoczkowski
Michał Kruk
Elżbieta, córka Eugeniusza
Halszka Lehman
Czesława Zaleśna, żona Eugeniusza
Paulina Walendziak

Repertuar

Przeczytaj