Debata „Czy Ślązacy tęsknią za swoimi Żydami?”, zorganizowana w ramach cyklu UNIWERSYTET LATAJĄCY ŚLĄSK w Teatrze Śląskim, była okazją do refleksji nad historią i pamięcią o żydowskiej społeczności na Śląsku.

Wzięli w niej udział eksperci i społecznicy zaangażowani w zachowywanie dziedzictwa Żydów na tym terenie: Piotr Jakoweńko, Leszek Jodliński, Larysa Michalska i dr Sławomir Pastuszka. Dyskusja skupiła się na trzech kluczowych zagadnieniach: motywacjach i źródłach ich zaangażowania w tematykę żydowską, instytucjonalnym wsparciu pamięci o Żydach ze Śląska i Zagłębia oraz odpowiedzi na pytanie, czy Ślązacy odczuwają nostalgię za dawną żydowską społecznością.

Zainteresowanie tematyką żydowską
Uczestnicy debaty przedstawili swoje osobiste i zawodowe motywacje, które skłoniły ich do zajęcia się dziedzictwem żydowskim. Piotr Jakoweńko opowiedział o działalności Fundacji Brama Cukermana w Będzinie, która dokumentuje historię miejscowej społeczności żydowskiej. Leszek Jodliński nawiązał do swojej pracy badawczej nad historią Żydów na Śląsku, zwłaszcza w książce „Puste krzesła”. Larysa Michalska mówiła o swojej pasji judaistycznej, która znalazła wyraz w działalności Stowarzyszenia im. Maxa Kopfsteina, a dr Sławomir Pastuszka odwołał się do swojego pochodzenia i podkreślił znaczenie badań genealogicznych i edukacji w promowaniu wiedzy o Żydach śląskich.

Instytucjonalne wsparcie pamięci
W drugiej części debaty rozmawiano o tym, jak pamięć o Żydach ze Śląska jest instytucjonalnie wspierana. Poruszono kwestie ochrony miejsc pamięci, takich jak cmentarze żydowskie czy synagogi, a także inicjatywy muzealne i edukacyjne. Podkreślono, że wsparcie to jest wciąż niewystarczające i wymaga większego zaangażowania lokalnych władz i społeczności.

Tęsknota za żydowską społecznością
Pytanie tytułowe debaty – czy Ślązacy tęsknią za swoimi Żydami – wywołało wiele refleksji. Z jednej strony zauważono, że świadomość dawnej obecności Żydów na Śląsku wzrasta, a niektóre środowiska angażują się w upamiętnianie tej części historii. Z drugiej strony, tęsknota ta jest często bardziej abstrakcyjna, związana z romantyczną wizją wielokulturowego Śląska, niż rzeczywistym zrozumieniem wspólnego dziedzictwa. Paneliści zgodzili się, że kluczowym wyzwaniem pozostaje budowanie mostów między przeszłością a teraźniejszością poprzez edukację i dialog międzykulturowy. Jeden z dyskutantów na tytułowe pytanie odpowiedział przewrotnie: „Nie, ale Żydzi tęsknią za swoimi Ślązakami”.

Debata stanowiła ważny krok w pogłębianiu refleksji nad skomplikowaną historią regionu oraz nad tym, jak współczesny Śląsk może czerpać z dziedzictwa swoich dawnych mieszkańców.

Fot. Przemysław Jendroska